Umysły przyszłości wg Howarda Gardnera

 

Autor: dr hab. Marta Bolińska, prof. UJK,
Instytut Literaturoznawstwa i Językoznawstwa UJK w Kielcach; Zakład Badań Kulturowych

Umysły przyszłości wg Howarda Gardnera

W XX wieku przedstawił Multiple Inteligences (MI), czyli koncepcję inteligencji wielorakich. Zbadał setki biografii, przestudiował literaturę poświęconą między innymi szczególnym przypadkom, w tym funkcjonowaniu osób z uszkodzeniami mózgu czy z zespołem savant. Spożytkował informacje z zakresu psychologii rozwojowej, eksperymentalnej i innych dyscyplin. Na podstawie znamiennych tendencji dokonał obserwacji, które pozwoliły mu na wniosek, że inteligencja jest zdolnością do rozwiązywania problemów, produkowania nowych idei czy wytworów. Swoje spostrzeżenia ułożył w wachlarz ośmiu inteligencji wielorakich: intrapersonalnej, interpersonalnej, logiczno-matematycznej, językowej, muzycznej, cielesno-kinetycznej, przestrzennej, przyrodniczej. Po wielu latach dołożył tzw. inteligencję kandydacką, zwaną egzystencjalną (niejako poza zasadniczym katalogiem ze względu na brak wystarczających dowodów na jej istnienie). 

Howard Gardner: psycholog, kognitywista, szef harwardzkiego projektu Zero. W książce Pięć umysłów przyszłości sięga do poprzednio sformułowanych tez, a nawet idzie dalej, kiedy przekonuje, że świat w nieodległej przyszłości będzie wymagał nowych umiejętności, które na razie uważane są za opcjonalne.

Gardner wymienia zdolności poznawcze, które mają szansę wzmocnić elastyczność w sposobie myślenia, rozwiązywaniu problemów, podejmowaniu obowiązków zawodowych przy jednoczesnym wyspecjalizowaniu się funkcjonalnym. Otóż według prognoz naukowca w nieodległej przyszłości świat będzie wymagał nieco innego niż dotychczas dzielenia się wiedzą, kształcenia kompetencji, wyodrębnienia umiejętności (odbiegających od dotychczasowych przyzwyczajeń), które jeszcze mieszczą się w ramach teorii, ale coraz bardziej stają się potrzebne. Stąd pięć teorii umysłu traktuje się jako propozycję kształcenia sprawności zdążających w określonym kierunku – od podejścia dziedzinowego do głębokiej refleksji natury społecznej. I tak autor Inteligencji wielorakich i umysłów przyszłości wskazuje na potrzebę zadbania o:

• umysł dyscyplinarny – który będzie umożliwiał opanowanie ważnego przedmiotu (np. biologii, fizyki, historii, matematyki) i przynajmniej jednej dyscypliny zawodowej;
• umysł syntetyzujący – który będzie sprzyjał zdążaniu w kierunku wyłaniania kompetencji pochodzących z różnych dyscyplin i sfer, aby utworzyć ich spójną całość możliwą do pozostawienia innym ludziom;
• umysł kreatywny – który pozwoli uaktywnić zdolność do odsłaniania i wyjaśniania nowych problemów, pytań i zjawisk oraz do podejmowania nowatorskich rozwiązań;
• umysł  respektujący – który uwzględni głównie świadomość różnic między ludźmi i szacunek wobec nich (np. możliwość uaktywnienia się różnych form innowacji dydaktycznych);
• umysł etyczny – który wyartykułuje fakt, że najistotniejsze jest wywiązywanie się z obowiązków pracowniczych (zawodowych) i obywatelskich (społecznych). 

Wspomniane teorie stanowią kontynuację i uzupełnienie koncepcji inteligencji wielorakich tego autora oraz stanowią zapowiedź potrzeby rozwoju potencjału, który drzemie w ludziach niezależnie od miejsca pracy, szerokości geograficznej czy uprawianego zawodu. Słowem motywowane są m.in. szybkim rozwojem cywilizacji (w tym techniki, nauki, technologii informacyjno-komunikacyjnych itd.) oraz na nowo określanymi potrzebami współczesnego człowieka, który przejawia silną skłonność do uczenia się przez całe życie czy nieustanną ideę (samo)rozwoju przy dużej mobilności intelektualnej. Jest to o tyle ważne, że w dobie globalizacji nowe podejście do umiejętności idzie w parze z wyzwaniami świata w XXI wieku, nowym spojrzeniem na proces uczenia (się) czy profilem rynku pracy, w tym profesjami, które właśnie powstają i będą powstawać w nadchodzącej przyszłości. Uczenie i uczenie się może zatem stać się inspirującą podróżą do obiecującego, atrakcyjnego jutra. Warto kształcić się więc w ramach edukacji ustawicznej, formalnej i nieformalnej, w kontekście osobistym, zawodowym i społecznym; dla własnego rozwoju, podnoszenia czy rozszerzania kwalifikacji, zwiększania swoich szans na rynku pracy. Można wybrać zarówno studia podyplomowe, jak i inne formy dokształcania, w tym kursy, szkolenia, warsztaty czy konsultacje.

Bibliografia (wybór):

• Bolińska M., Mapo/myślo/grafia. Rola notowania linearnego w kształceniu akademickim z suplementem, Kraków 2021, s. 129-130.
• Gardner H., Pięć umysłów przyszłości, przeł. D. Bakalarz, bm. 2009, s. 29 -150.
• Gardner H., Inteligencje wielorakie: teoria w praktyce, przeł. A. Jankowski, Poznań 2002.  
• Limont W., Uczeń zdolny: jak go rozpoznać i jak z nim pracować, Sopot 2010, s. 46-48.
• Włodarczyk A., Styl terapeutyczny w pracy nauczyciela polonisty, Kraków 2007.
• Żylińska M., Neurodydaktyka: nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi, Toruń 2013.