9/16/2022
Czym tak naprawdę jest Wysoki Potencjał Intelektualny?
Autor: Anna Strączek-Couval – ukończyła studia magisterskie w Polsce, Francji i Holandii w zakresie handlu międzynarodowego i zarządzania. Pełniła wysokie stanowiska w kilku firmach w Paryżu. Obecnie pasjonuje się psychologią i kończy studia z psychoterapii Gestalt i Terapii Skoncentrowanej na Emocjach. Została zdiagnozowana jako osoba o wysokim potencjale intelektualnym w Institut Mentis Portae w Paryżu. Na stałe mieszka we Francji i jest mamą trójki dzieci.
Czym tak naprawdę jest Wysoki Potencjał Intelektualny?
„Coraz częściej mówi się w Polsce o dzieciach wysoko uzdolnionych, mających IQ powyżej normy. Pojawiają się również szkolenia i publikacje dla nauczycieli oraz rodziców mające pomóc zarówno w rozpoznaniu, jak i w pracy z tymi nietypowymi dziećmi. We Francji, która była pionierem w zagadnieniach związanych z potencjałem intelektualnym (tu powstał pierwszy test IQ w 1905 roku), istnieje więcej badań na temat uzdolnionych dzieci niż dorosłych. Dopiero wieloletnia obserwacja tych dzieci, zainteresowanie nimi psychologów i badaczy, a także postępy w neurobiologii zwróciły uwagę naukowców na ich dorosłe już życie. Można więc łatwo się domyślić, że istnieje w naszym społeczeństwie ten sam odsetek wysoko uzdolnionych dorosłych, choć niestety dużo mniej się o nich mówi, a jeśli już się mówi, to rozpowszechniając wiele fałszywych wyobrażeń na ich temat.” (fragment wstępu książki „Życie nadwydajnych intelektualnych – prawdy i mity”)
Jak nazwać te osoby?
Osoby o wysokim potencjale intelektualnym, często mają trudność z rozpoznaniem tej cechy u siebie i nie lubią określeń takich jak super inteligentny, geniusz, wysoko uzdolniony… Dzieje się tak po pierwsze dlatego, że krąży wokół tych określeń zbyt wiele stereotypów, z którymi te osoby się nie utożsamiają. Po drugie, mają świadomość, że większość osób widzi za tymi pojęciami jakieś zagrożenie, chęć kategoryzacji ludzi na lepszych (inteligentniejszych) i gorszych (mniej inteligentnych). A to całkowicie kłoci się z wizją świata osób, których to dotyczy. Jak więc można nazwać te osoby? Najczęściej używanym pojęciem jest „nadwydajność mentalna”.
W Polsce jednak wciąż krąży wiele stereotypów na temat wysokiego potencjału intelektualnego, a pojęcie nadwydajności mentalnej często mylone jest z wysoką wrażliwością (choć jest to ta sama „rodzina dziwaków”).
Zacznijmy więc od przedstawienia najczęstszych mitów dotyczących wysokiego potencjału intelektualnego (WPI):
Osoby WPI zawsze błyszczą wiedzą – ma to być osoba, która wie wszystko o wszystkim, wszędzie błyszczy swoją wiedzą. Jest ekspertem i wszyscy ją podziwiają. Tymczasem wiedza to nie to samo co potencjał intelektualny. Potencjał intelektualny nie jest wyborem, ani czymś czego można się nauczyć. To cecha wrodzona, która towarzyszy nam przez całe życie, czy tego chcemy czy nie. Dlatego zresztą mówimy o „potencjale” – potencjał bowiem oznacza pewne możliwości, które niekoniecznie są wykorzystane albo zauważone. To czy ten potencjał zostanie w pełni rozwinięty, zależy od wielu czynników zewnętrznych i wewnętrznych. A więc nie mylmy wiedzy ani doświadczenia z potencjałem.
Osoby WPI są wybitne we wszystkich dziedzinach – nawet osoba o bardzo wysokim potencjale intelektualnym, mająca niezwykłe talenty w jakieś dziedzinie, może być kiepska w ortografii, albo nie znać tabliczki mnożenia. Zbyt łatwo oceniamy czyjś potencjał wg „szkolnych” kryteriów, lub wg naszych wąskich definicji i przekonań, a tym samym już od dziecka niszczymy jej wiarę w siebie.
Osoby WPI mają pozytywny obraz siebie i dużo pewności siebie – osoby WPI maja wielką skłonność do wątpienia w siebie i w swoje możliwości! Są bardzo wymagające wobec siebie i widzą przede wszystkim swoje słabości, niedociągnięcia. Większość tych osób doświadczyło w dzieciństwie wielokrotnego odrzucenia przez grupę rówieśników, co ma ogromny wpływ na kształtowanie się ich poczucia własnej wartości.
Osoby WPI są zimne, bez emocji, aroganckie – jeden z najbardziej raniących i fałszywych mitów! Jak wspomniałam, cecha charakterystyczna osób WPI jest wysoka wrażliwość. A ta oznacza również empatię, intensywne odczuwanie, silne emocje. Osoby te (czerpiąc wnioski z przykrych doświadczeń z dzieciństwa) często tak boją się, by nie przytłoczyć innych sobą i nie wydać się aroganckim, że wolą ukrywać swoje zdolności. Tłumią wiec swój potencjał, przyjmują rolę szarej myszki, starając się nie wybijać się z tłumu. Inne zaś, mają tak niską opinię o sobie, że starają się to ukrywać i paradoksalnie mogą wydawać się aroganckie. Trzeba więc pamiętać, że pod tymi maskami kryje się właśnie ich wysoka wrażliwość.
Kim są osoby nadwydajne mentalnie/intelektualnie
Są to osoby o specyficznej, nietypowej inteligencji najczęściej przekraczającej 130 IQ w skali Wechslera (mierzonej w testach WAIS IV – u dorosłych i WISC V – u dzieci), połączonej z szeregiem charakterystyk. Pierwszą i najważniejszą z nich jest właśnie Wysoka Wrażliwość. Nie oznacza to, ze każda osoba o wysokiej inteligencji jest wysoko wrażliwa. Ani, że każda osoba wysoko wrażliwa ma ponadprzeciętną inteligencję. Osoby nadwydajne mentalnie łączą w sobie jedno i drugie i to właśnie sprawia, że czują się „jak z innej planety”, że jest im trudno siebie zrozumieć i odnaleźć się w tym świecie. Porównując się do osób „neurotypowych” (nazwijmy tak osoby o typowej inteligencji i normalnej, przeciętnej wrażliwości), czują się one zbyt dziwne i niedopasowane. Często nawet, nie rozumiejąc siebie i swojego specyficznego sposobu funkcjonowania, przechodzą przez życie uważając się za chore, nieudolne.
Oto niektóre charakterystyki typowe dla osób nadwydajnych mentalnie/intelektualnie:
- Wysoka wrażliwość, nadwrażliwość emocjonalna
- Nienasycona ciekawość i głód wiedzy
- Perfekcjonizm
- Wątpienie w siebie i syndrom uzurpatora
- Myśl rozbieżna (o strukturze drzewa)
- Nieustanne poszukiwanie sensu w życiu
- Idealizm
- Ujmowanie tematów pod wieloma kątami, często niedostępnymi dla innych
- Umiejętność adaptacji, przystosowania się
W Polsce wciąż zbyt mało mówi się o osobach nadwydajnych intelektualnie, o wysokim potencjale intelektualnym. Potrzebnych jest więcej informacji oraz szkoleń dla psychoterapeutów, i to zarówno w diagnostyce, jak w pomocy tym osobom. Ignorowanie ich problematyki, a tym bardziej zaprzeczanie, że taki fenomen istnieje, to ryzyko nie tylko niewykorzystania ich zdolności, lecz także, rozwijania się stanów depresyjnych i lękowych u tej części społeczeństwa. Ale przede wszystkim potrzeba więcej informacji i obalenia mitów – aby osoby, których to dotyczy, mogły same rozpoznać się w tym profilu, zrozumieć i zaakceptować swoja odmienność.
Życie nadwydajnych intelektualnie – prawdy i mity
Napisałam tę książkę, aby podzielić się moją wiedzą dotyczącą tych osób (zdobytą w publikacjach francuskich psychologów specjalizujących się w temacie osób o wysokim potencjale intelektualnym oraz podczas odbytych szkoleń), a przede wszystkim doświadczeniami – moimi, jako osoby rozpoznanej w wieku dorosłym, oraz osób z mojego otoczenia. Nie jest to więc praca naukowa, ale opis wydarzeń i przeżyć różnych osób, zanim zostały one rozpoznane jako osoby o „wysokim potencjale intelektualnym”. Opisy zaś w dużej mierzej potwierdzają obserwacje psychologów zajmujących się tą częścią społeczeństwa. Specjaliści zgadzają się w kwestii tego, że istnieją pewne wspólne cechy charakteryzujące osoby o wysokim potencjale intelektualnym: wszystkie były wysoko uzdolnionymi dziećmi, a jako dorosłe często napotykają w życiu podobne trudności (w pracy, miłości, przyjaźni, rodzinie) i prawie wszystkie stworzyły pewną „maskę” (fałszywe „ja”), aby znaleźć sobie miejsce w świecie i spełniać oczekiwania otoczenia. Często osoby te nie wiedzą, że mają wysokie IQ, i są wręcz przekonane, że gdyby były inteligentne, to nie miałyby w życiu tyle trudności. Chciałabym, aby ta książka przyczyniła się do zwiększenia świadomości w kwestii osób nadwydajnych intelektualnie, ponieważ nadal krąży zbyt wiele mitów o wysokiej inteligencji. Chciałabym, aby – ukazując świat z perspektywy tych osób – zainspirowała ona polskich psychologów do zgłębienia zagadnienia, gdyż z pewnością mają oni w swoich gabinetach zagubionych dorosłych, bezskutecznie szukających u nich odpowiedzi na pytania, z których najczęstsze to: „Kim ja jestem?”. Jednak moim największym pragnieniem jest, aby ta książka pomogła tym, którzy czują, że „coś jest z nimi nie tak”, którzy nie mogą sobie znaleźć miejsca w tym świecie i którzy mają z tego powodu zbyt niskie poczucie własnej wartości. Chciałabym, aby w tej książce odnaleźli swoje odbicie i rozważyli hipotezę, że być może przyczyną ich poczucia odosobnienia jest właśnie ta nietypowa inteligencja i odmienny niż większości sposób funkcjonowania, choć jednocześnie mam świadomość, że dla tych osób jest to hipoteza trudna do przyjęcia. Wreszcie, mam nadzieję, że będzie to dla nich pierwszy krok do lepszego zrozumienia siebie (lub kogoś z otoczenia) i samoakceptacji. Jest to niezbędny etap, aby móc wreszcie być sobą i rozwinąć cały swój potencjał.
Zapraszamy do zapoznania się z najnowszą książką autorki wpisu, pt. Życie nadwydajnych intelektualnie - prawdy i mity. Jak rozwinąć swój (wysoki) potencjał?
