Pokazywanie postów oznaczonych etykietą Zarządzanie. Pokaż wszystkie posty
Pokazywanie postów oznaczonych etykietą Zarządzanie. Pokaż wszystkie posty
Dlaczego warto wybrać studia podyplomowe „Zarządzanie oświatą - Menadżer i lider oświaty” w KIRE?

3/22/2022

Dlaczego warto wybrać studia podyplomowe „Zarządzanie oświatą - Menadżer i lider oświaty” w KIRE?

Zarządzanie oświatą

Autor: mgr Kazimierz Sroka, wieloletni dyrektor szkoły, edukator i  ekspert w zakresie awansu zawodowego nauczycieli. Wykładowca i kierownik studiów podyplomowych i kursów kwalifikacyjnych z zakresu zarządzania w oświacie. |

Mógłbym zacząć standardowo: „Zarządzanie szkołą/placówką oświatową wymaga posiadania niezbędnych umiejętności i wiedzy, której pozyskanie na studiach sprawi, że osoby na stanowiskach kierowniczych będą działać sprawnie, efektywnie i twórczo” lub: „Wykwalifikowana kadra kierownicza jest kluczem do profesjonalnego zarządzania szkołą/placówką oświatową”, albo jeszcze inaczej: „Celem naszych studiów podyplomowych Zarządzanie oświatą jest przekazanie wiedzy i rozwój umiejętności niezbędnych do sprawowania stanowiska kierowniczego w jednostkach oświatowych”. Ale każde z powyższych sformułowań, aczkolwiek w pewnym stopniu zbieżne z zakładanymi efektami końcowymi i stanowiące odzwierciedlenie realizowanych treści programowych,  brzmi jak slogan, z którym można się spotkać  w ofercie każdych studiów z zakresu zarządzania oświatą organizowanych przez dziesiątki uczelni wyższych w Polsce.

Czym zatem różnimy się od innych?

Nie mamy ambicji być kuźnią menadżerów, którzy będą  gwarancją właściwie zorganizowanego, sprawnego, skutecznego i zgodnego z prawem zarządzania szkoła/placówką oświatową.

Naszą intencją nie jest również umożliwienie uzyskania świadectwa ukończenia studiów potwierdzającego nabycie kwalifikacji wymaganych do zajmowania stanowiska dyrektora oraz innych stanowisk kierowniczych w szkołach/placówkach oświatowych - zgodnie z wymogami formalnymi określonymi na ten czas przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Skupiamy się na bardziej istotnych i, naszym zdaniem, ważniejszych sprawach.

Treści realizowanych modułów programowych dotykają najistotniejszych kwestii z zakresu organizacji edukacji, prawa oświatowego, kierowania ludźmi, finansów i zarządzania zasobami, ale problematyka ta służy ukazywaniu działalności szkoły w różnych ujęciach i perspektywach oraz uświadamianiu także innych wymiarów skomplikowanego mechanizmu instytucji oświatowych.

Nie epatujemy bliżej nieokreślonymi potrzebami „przyswajania niezbędnych wymagań i wiedzy”, ale poszukujemy sposobów udoskonalania jakości własnej pracy i pełniejszego wykorzystania posiadanych już kompetencji - umiejętności, wiedzy, świadomości, wartości, postaw.

Uczestnictwa w naszych studiach nie traktujemy jako remedium na obserwowany i niejednokrotnie potwierdzany przez uczestników marazm, niemoc, wycofywanie się  i niską jakość  w zarządzaniu szkołami, ale zachęcamy i pozwalamy szukać rozwiązań wewnątrz własnej instytucji i w samych sobie (zdając sobie sprawę, że niektórzy z uczestników dostrzegą potencjał do zmierzenia się z wyzwaniami zarządzania a niektórzy staną się bardziej świadomymi i kompetentnymi pracownikami).

Jesteśmy elastyczni w działaniu, nie skupiamy się na realizacji ustalonej linii programowej, odpowiadamy na potrzeby i oczekiwania – reagujemy na zmieniającą się rzeczywistość szkolną, podpowiadamy sposoby rozwiązywania indywidualnych problemów. 

I w końcu, co najistotniejsze, bazujemy na praktyce i doświadczeniu osób stanowiących kadrę programową studiów - o każdym z prowadzących zajęcia można kolokwialnie powiedzieć, że „z niejednego oświatowego pieca chleb jadł”, a co zatem idzie podczas zajęć wykorzystuje konkretne sytuacje, analizuje rzeczywiste a nie wyimaginowane przypadki, proponuje rozwiązania sprawdzone a nie podręcznikowe i służy wiedzą użyteczną, przydatną w różnych okolicznościach. 

Dzięki temu najważniejsze atuty naszych absolwentów to w szczególności:

  • gotowość do  podejmowania samodzielnych, świadomych i odpowiedzialnych działań nakierowanych na osiąganie celów oraz rozwój indywidualny i instytucjonalny,

  • elastyczność, umiejętność postrzegania oczami innych i empatyczne przeżywanie,

  • przekonanie, że na rozwój organizacji należy patrzeć w sposób całościowy, a sprawczość menedżera („wiem, co w tym celu należy zrobić”) jest równie istotna jak przywództwo lidera („rozumiem po co i jak powinniśmy to zrobić”),

  • umiejętność ustalania priorytetów w zakresie planowania, realizacji i oceny procesów edukacyjnych na wszystkich poziomach nauczania,

  • rozumienie integralności różnych funkcji kierowniczych, nieuleganie presji gotowych rozwiązań, schematów i wzorów,

  • świadomość odpowiedzialności za całokształt pracy szkoły,

  • umiejętność sięgania do właściwych źródeł prawa powszechnego, rozumienie oraz  poprawne interpretowanie i stosowanie  przepisów a jednocześnie zdolność kreowania aktów i normatywów prawa wewnętrznego,

  • gotowość do efektywnego rozwiązywania rzeczywistych problemów występujących w szkole/placówce,

  • umiejętność samodzielnej pracy na stanowisku kierowniczym z jednoczesnym rozumieniem potrzeby współpracy i znajomość metody utrzymywania stałej więzi ze środowiskiem lokalnym.

 

Jeżeli zatem Twoja decyzja o rozpoczęciu studiów podyplomowych z zakresu zarządzania oświatą nie wynika jedynie z potrzeby uzyskania kwalifikacji formalnych, które pozwolą Ci ubiegać się o stanowisko dyrektora, ale zamierzasz zgłębić problematykę zarządzania szkołą/placówką oświatową i poszerzyć własne horyzonty – przyjdź do KIRE, bo tutaj znajdziesz to, co Cię interesuje.



Nabór wniosków do rządowego programu "Laboratoria Przyszłości"

10/25/2021

Nabór wniosków do rządowego programu "Laboratoria Przyszłości"

Laboratoria przyszłości w polskich szkołach

Czym są Laboratoria przyszłości?

To inicjatywa edukacyjna realizowana przez MEiN we współpracy z centrum GovTech. Skierowana jest do szkół podstawowych i szkół artystycznych. W ramach projektu szkoły mają otrzymać dofinansowanie, które posłuży do zakupu sprzętu wspierającego działania dydaktyczne.

Projekt ma służyć przede wszystkim rozwojowi nauczania w obszarze przedmiotów matematycznych i przyrodniczych. Laboratoria przyszłości mają wspierać rozwój kształcenia w tym zakresie poprzez uatrakcyjnienie i unowocześnienie dotychczasowego procesu zdobywania wiedzy. Zakupiony sprzęt ma służyć „ rozwijaniu umiejętności manualnych i technicznych, umiejętności samodzielnego i krytycznego myślenia, zdolności myślenia matematycznego oraz umiejętności w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii, stosowania technologii informacyjno-komunikacyjnych, jak również pracy zespołowej, dobrej organizacji i dbania o porządek na stanowisku pracy oraz radzenia sobie w życiu codziennym”.

Szczegółowa lista wyposażenia, na które można uzyskać dofinansowanie dostępna jest tutaj - katalog

Katalog zawiera 175 pozycji od narzędzi do prac ręcznych, przez drukarki 3D i roboty edukacyjne, po sprzęt do realizacji nagrań audio-wideo.  

Pula dofinansowania

Autorzy projektu uzależnili wysokość dofinansowania od wielkości szkoły

  • 30 000 złotych – w przypadku szkół do 100 uczniów (jest ich 5168 a uczy się w nich 292 457 uczniów) 
  • 60 000 złotych – w przypadku szkół od 101 do 200 uczniów (jest ich 3492 a uczy się w nich 495 017 uczniów) 
  • 70 000 złotych – w przypadku szkół od 201 do 234 uczniów (jest ich 659 a uczy się w nich 142 467 uczniów) 
  • 300 złotych na ucznia – w przypadku szkół od 235 uczniów (jest ich 4678 a uczy się w nich 2 131 451 uczniów).

Jak złożyć wniosek?

Wniosek składa się drogą elektroniczną za pośrednictwem strony gov.pl/laboratoria. Aktualnie, do 15 listopada trwa nabór dla szkół, których organem prowadzącym są jednostki samorządu terytorialnego

Przydatne linki:

Lista wyposażenia - https://www.gov.pl/web/laboratoria/katalog-wyposazenia2

Składanie wniosku - gov.pl/laboratoria

Ważne informacje - strona programu

Dzień Edukacji Narodowej - dlaczego i po co?

10/11/2021

Dzień Edukacji Narodowej - dlaczego i po co?

Dzień nauczyciela dzień edukacji narodowej

    14 października, to wyjątkowa data. Potocznie nazywane Dniem Nauczyciela, obchodzone jako Dzień Edukacji Narodowej, powstało aby upamiętniać Powstanie Komisji Edukacji Narodowej. Wyjątkowe święto, obchodzone w połowie października, to przede wszystkim przypomnienie o znaczeniu oświaty, dla każdego z nas. Jak powstało to święto i czy dzisiejsza oświata ma się z czego cieszyć?

Powstanie Komisji Edukacji Narodowej

W XVIII wiecznej Europie główną rolę, w systemie oświatowym odgrywał zakon Jezuitów, który zarządzał systemami placówek edukacyjnych. Jezuici byli jednym z największych i najbogatszych zakonów ówczesnego świata, co wiązało się z dużym wpływem na władzę świecką. Jako pierwsze z problemem wpływu kościoła na władzę zaczęły radzić sobie państwa protestanckie, w których za wszelkie nieszczęścia, winą obarczano Jezuitów. Pod wpływem nacisków zakonnicy emigrowali na teren papiestwa. Pod presją tych wydarzeń papież Klemens XIV zdecydował się ogłosić w 1773 r. bullę Dominus Ac Redemptor, na mocy której rozwiązano Towarzystwo Jezusowe.

Kasata zakonu spowodowała, że Rzeczpospolita znalazła się w sytuacji kryzysu oświaty. Jezuici prowadzili bowiem na terenie kraju 132 placówki i odpowiadali za edukację 80 proc. przedstawicieli stanu szlacheckiego.

Rozwiązanie zakonu zbiegło się w czasie z rozbiorami ziem Rzeczpospolitej. W ramach reformy sejmu rozbiorowego, powołanego przez Prusy, Austrię i Rosję, dokonano reformy systemu edukacyjnego. 14 października 1773 roku powołano Komisję Edukacji Narodowej, która była pierwszym w Europie protoplastą późniejszych ministerstw edukacji.

Działania KEN

Komisja Edukacji Narodowej była ciałem kolegialnym, składającym się z 8 członków, mianowanych na 6-letnie kadencje. KEN otrzymała pod zarząd dawne dobra jezuickie, z których dochód miał być przeznaczany na rozwój edukacji. Dzięki temu Komisji udało się przeprowadzić szereg skutecznych reform szkolnictwa. Jednym z istotniejszych przedsięwzięć było utworzenie, w 1775 roku, Towarzystwa Ksiąg Elementarnych. Towarzystwo rozpoczęło pracę nad utworzeniem zbioru podręczników do wykorzystania na różnych poziomach edukacji. Przez lata działając pod egidą KEN, wydano wiele podręczników z zakresu przedmiotów humanistycznych oraz przyrodniczych, np. Wstęp do fizyki dla szkół narodowych (1783).

Hugo Kołłątaj dzień nauczyciela
Hugo Kołłątaj, fot. wikipedia

Dzięki działaniom Hugona Kołątaja udało się przeprowadzić reformę Akademii Krakowskiej. Unowocześnienie odbywało się mimo oporu środowiska akademickiego. W latach 1778-1780 rozbudowano katedry matematyczne, przyrodnicze i nauk medycznych. Podobną reformę udało się przeprowadzić Marcin Poczobutowi‑Odlanickiemu na Akademii Wileńskiej.

KEN utworzyło również świecki system kształcenia nauczycieli, który zastąpił dotychczasowe placówki kościelne.

Kres działaniom Komisji Edukacji Narodowej położyła utrata niepodległości w 1794 roku.

Dzień Nauczyciela w PRL

Współczesne obchody święta mają swoje korzenie w 1957 roku, kiedy to Związek Nauczycielstwa Polskiego, podczas Światowej Konferencji Nauczycielskiej w Warszawie, postanowił że 20 listopada będzie Międzynarodowym Dniem Karty Nauczyciela i świętem nauczycieli. To jednak ustawa nazywana Kartą praw i obowiązków nauczyciela (1972), wprowadziła Dzień Nauczyciela, obchodzony jako rocznicę powstania Komisji Edukacji Narodowej. W 1982 roku powyższą ustawę zastąpiła Karta Nauczyciela, która wprowadziła w miejsce Dnia Nauczyciela – Dzień Edukacji Narodowej.

Na co komu Dzień Edukacji Narodowej?

O znaczeniu edukacji napisano już wiele. Wiemy, że ma stanowić podstawę rozwoju, budowania pamięci narodowej, pełnić funkcję impulsu do wzrostu i refleksji nad rzeczywistością oraz otwierać umysł na przyszłość. Czy dziś polska oświata spełnia te role?

Zbliżający się Dzień Edukacji Narodowej winien być przestrzenią głębokiej refleksji. Wydarzeniem polegającym, nie na wręczaniu koszyka czekoladek nauczycielom, ale czasem na stworzenie przestrzeni myślowej, która powinna w sposób otwarty i niewykluczający podjąć próbę szerszej reformy systemowej. XXI wiek to okres wyzwań, które w kolejnych latach będą się nasilać. Wyzwaniem dla polskiej oświaty jest więc stworzenie systemu, który nie będzie tylko reaktywnie oddziaływał z wydarzeniami minionymi, ale nauczy dzieci i młodzież kształtować lepszą przyszłość.

Autor: TC

Inauguracja studiów podyplomowych w KIRE

9/06/2021

Inauguracja studiów podyplomowych w KIRE

Studia podyplomowe rozpoczęcie roku akademickiego

    Już 11 września w Krakowskim Instytucie Rozwoju Edukacji będzie miała miejsce inauguracja roku akademickiego. Co dla nas niezwykle ważne, odbędzie się ona stacjonarnie. Po prawie dwuletniej przerwie, podczas której witaliśmy nowych studentów wyłącznie online, będzie to ogromna, pozytywna odmiana, a właściwie powrót do normalności.

Kilkaset osób, 11 września rozpocznie kształcenie na 5 kierunkach studiów podyplomowych. Oligofrenopedagogika, Integracja sensoryczna, Logopedia, Pedagogika specjalna -Edukacja, terapia i wspomaganie osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, Przygotowaniepedagogiczne i Terapia pedagogiczna z elementami arteterapii otworzą swoje podwoje dla nauczycieli, którzy chcą się rozwijać i podnosić kwalifikacje, czy też zyskać dodatkowe uprawnienia do nauczania.

Tych którzy wciąż nie zdecydowali się na wybór studiów polecamy nasz tekst o tym „Dlaczegowarto się kształcić?”.

A czym w KIRE zajmujemy się poza studiami dla nauczycieli?

Od przeszło 12 lat organizujemy kształcenie w ramach szkoleń indywidualnych oraz dla Rad Pedagogicznych, a także kursów kwalifikacyjny i doskonalących. To u nas możecie uzyskać również potwierdzenie kwalifikacji językowych uznawanych przez MEiN czy też Certyfikat Terapeuty Środowiskowego lub Terapeuty Integracji Sensorycznej.

Zachęcamy do kontaktu nauczycieli i dyrektorów placówek oświatowych. Wszystkim zainteresowanym pomożemy stworzyć plany rozwojowe oraz przygotujemy szkolenia dedykowane dla indywidualnych potrzeb szkoły.

Co miesiąc organizujemy również bezpłatne webinary, które podejmując istotne tematy dotyczące pracy nauczycieli różnych poziomów edukacji, cieszą się ogromną popularnością!

Wrzesień to także dla nas powrót do szkoły. Cieszymy się, że możemy uczestniczyć w kształtowaniu oświaty. Mamy też nadzieję, że edukacja stacjonarna już z nami pozostanie. Zachęcamy wszystkich Państwa do dbania o siebie i swoje otoczenie.

Po więcej informacji zapraszamy na kire.pl oraz do obserwowania naszych profili na Facebooku i Instagramie.

Psycholog w środowisku międzykulturowym

8/23/2021

Psycholog w środowisku międzykulturowym

Psycholog w międzykulturowej szkole

          Rola psychologa we współczesnej szkole stała się bardzo istotnym elementem rozwoju uczniów. Teraźniejsza edukacja skupia się już nie tylko na przekazywaniu wiedzy, gdzieś na marginesie pozostawiając wychowywanie dzieci. Widzimy coraz większą potrzebę holistycznego podejścia do najmłodszych. Psycholog, szczególnie w środowisku międzykulturowym, ściśle współpracuje z całą społecznością szkolną – tak, by umożliwić obcokrajowcom nie tylko naukę języka, ale również zadbać o ich adaptację – czasem nie tylko samego ucznia, ale i jego rodziny. O co zatem psycholog szkolny musi w tym przypadku zadbać najbardziej?

             Dzieci, które przybywają do nas z różnych krajów, muszą zmierzyć się z wieloma wyzwaniami. Wydawać by się mogło, iż głównym problem jest nieznajomość języka, więc gdy zaczną rozumieć, a później komunikować się w języku polskim, zostaną potraktowane jako dzieci, które nie mają już żadnych innych barier w porównaniu do uczniów polskojęzycznych. 

Z perspektywy psychologa szkolnego, pracującego w środowisku międzykulturowym, chciałabym zaznaczyć jak istotna jest rola glottodydaktyka w procesie - nie tylko nauczania języka, ale również adaptacji ucznia w obcym dla niego kraju. Rola nauczyciela języka polskiego jako obcego jest ogromna. Jest to osoba, która nie tylko uczy się komunikować, ale przed wszystkim przekazuje uczniowi elementy nowej kultury – sobą oraz sposobem, w jaki naucza, jak również tematyką zajęć, obejmującą nie tylko kwestie gramatyki i słownictwa, ale również kultury.

To, na co zwraca się uwagę w naszej szkole to to, by dzieci były od początku "zaopiekowane" w taki sposób, aby każdy nauczyciel był świadomy różnic kulturowych, wynikających z tradycji oraz mentalności osób z różnych krajów świata. Uczęszczają do nas uczniowie praktycznie z każdej jego strony – nie tylko Europy, ale również innych kontynentów świata. Musimy zatem wciąż rozwijać swoją wiedzę, uczyć się o kulturach i je z zaciekawieniem poznawać, co później pomaga nam w zrozumieniu oraz akceptacji różnic pomiędzy uczniami. Bardzo istotna w tej kwestii jest adaptacja. Musi być ona przemyślana już od samego początku, gdy uczeń przychodzi do szkoły. 

Już na starcie, wsparcie obejmuje skierowanie rodziny do odpowiednich instytucji, próbę zadbania o komfort dziecka w szkole, poprzez umieszczenie elementów jego kultury w środowisku szkolnym. Staramy się wplatać elementy rodzimego języka ucznia do lekcji programowych z innych przedmiotów, próbując się w ten sposób stworzyć klimat, który sprawi, iż adaptowanie się w nowym środowisku będzie najmniej bolesne. Każdy nauczyciel musi być kompetentny kulturowo po to, by móc zobaczyć różnicę w reagowaniu oraz przeżywaniu frustracji, związanej z zetknięciem z nową, zupełnie nieznaną kulturą oraz językiem u osób, pochodzących z różnych części świata. Uczniowie ze wschodniej jego części – Japonii, Korei czy innych krajów azjatyckich – będą to uczniowie uprzejmi, z wysokim poziomem kultury osobistej. Wyobraźmy sobie, że spotykamy się z uczniem, który po raz pierwszy przyjechał do Polski, nie zna języka – wchodzi na lekcję do klasy, podczas której nic nie rozumie. Jak może reagować na frustrację? Kierując ją do siebie – to znaczy zamykając się na jakąkolwiek formę porozumienia albo agresywnie – wobec siebie lub innych. Tacy uczniowie mogą wchodzić w konflikty z rówieśnikami, nie znając nawet języka, w którym się porozumiewają. Najczęściej jednak uczniowie z krajów azjatyckich kierują swoje emocje do wewnątrz, co powoduje zamykanie się ich, a proces adaptacji staje się przez to utrudniony. Jak taki uczeń nabywa język polski? Proces rozumienia języka pojawia się oczywiście wcześniej, niż mowa czynna, ale dodatkowo najczęściej na pierwsze słowo w języku obcym musimy poczekać znacznie dłużej, niż u innych uczniów. Dlaczego? Jest to ściśle związane z ich mentalnością. Uczniowie ci odważą się mówić w języku innym, niż ich rodzimy wtedy, gdy będą umieli powiedzieć dane zdanie całkowicie poprawnie. Rzadko będą próbować, by tak dojść do perfekcji. Jeśli już zaczną mówić – ich komunikacja i akcent będą prawdopodobnie prawie bezbłędne. Inaczej jest w przypadku krajów latynoskich. Są to zazwyczaj uczniowie ekstrawertycy, którzy nie boją się błędów, szybciej mówią pierwsze słowa w języku polskim, jeśli już pozbędą się bariery językowej. Dużo zależy oczywiście również od ich odporności psychicznej. Ich nauka języka może trwać dłużej, ale zaczną porozumiewać się prostymi słowami dużo szybciej. Mam okazję, jak również przyjemność pracować z uczniem z Brazylii, ucząc go języka polskiego. Jest to niesamowite doświadczenie, podczas którego nie tylko poznajemy słownictwo w języku polskim, ale również uczymy się kultury, tradycji, które uczeń ten pochłania z dużym zaciekawieniem. 

Powyższe przykłady są pewnego rodzaju generalizacją. Do każdego ucznia - czy to w nauce języka, czy też każdej innej dziedziny należy podchodzić indywidualnie. Natomiast znajomość tendencji, różnic kulturowych może być pomocą wtedy, gdy napotykamy trudności, chcemy zaplanować naszą pracę z uczniem i narzędzia nauczania języka, które pomogą nam w uzyskaniu wyraźniejszych efektów.

      W naszej szkole uczymy lubienia inności, oryginalności w ludziach. Pokazujemy uczniom, ale też sobie, jak każdy człowiek – zupełnie od nas różny – może być ciekawy. Jest to istotne w nauczaniu języka, ale również w wychowaniu każdego młodego człowieka. Nie zmieniajmy uczniów, próbując znaleźć jeden absolutnie najtrafniejszy algorytm nauczenia ich języka, lecz spójrzmy z zainteresowaniem na drugiego człowieka. Kierując się słowami Edyty Malczewskiej – „Szacunek powinien być lustrem, w którym każdy człowiek chciałby się chętnie przeglądać”, patrzmy na swoich uczniów tak, byśmy byli w stanie nie tylko nauczyć ich czegoś ciekawego, ale również pomóc im wzrastać w zaprzyjaźnianiu się z kulturą oraz ludźmi, którzy z czasem staną się dla nich coraz bliżsi.

Autorka: Dominka Majka - psycholog, uczestniczka studiów z Zakresu Dydaktyki języka polskiego jako obcego


Edukacja w czasach pandemii

8/09/2021

Edukacja w czasach pandemii

Edukacja w czasach pandemii szkoła w kryzysie

            Rok szkolny 2020/2021, to drugi z rzędu okres edukacji, który zakończyliśmy w pandemicznej aurze. Mimo tego, że sierpień 2020 roku dawał spore nadzieje na odmianę sytuacji, kolejne miesiące przynosiły już tylko gorsze informacje i nieustannie rosnące statystyki dotyczące zakażeń. Doświadczenie pandemii nie ominęło żadnego elementu naszego życia. Jej negatywny wpływ odczuwalny jest także w edukacji. Warto jednak zastanowić się nad aspektami, które pandemia zmieniła i zastanowić się, jak wyciągnąć z owych zmian pozytywną lekcję.

            Jeszcze przed początkiem pandemii zaledwie 15 proc. nauczycieli miało doświadczenie ze zdalną edukacją (Edukacja zdalna w czasie pandemii – Edycja I). Problem stanowiły też braki sprzętowe, nie tylko wśród nauczycieli, ale także uczniów, na co wskazywało aż 36 proc. pedagogów (Tamże). Problemy mnożyły się jeden za drugim, a coraz poważniejsze stawały się problemy związane ze zdrowiem psychicznym oraz znikającymi z systemu uczniami (48 proc. nauczycieli wskazywało, że co najmniej 1 uczeń nie uczestniczy w zajęciach zdalnych).

            Pandemia wywołała jednak proces uczenia się na ogromną skalę. Niskie kompetencje cyfrowe nauczycieli i uczniów (sic!) spowodowały konieczność wzmocnienia umiejętności twardych, dotyczących posługiwania się narzędziami nauki zdalnej i obsługi komunikatorów. Ostatecznie, sytuacja zmusiła wszystkich do wejścia edukacji w cyfrową rzeczywistość, która według niektórych wyprzedziła nas nawet o 10 lat. To wyzwanie, z którym wciąż się mierzymy, jest jednocześnie szansą, którą należy wykorzystać jako impuls do zmian.

            Przede wszystkim pandemia zwróciła uwagę na konieczność wsparcia psychologicznego  
i poprawy dobrostanu psychicznego. To relacje stały się w edukacji najważniejsze. Zmienił się także system oceny, który poprzez nieustanne stopniowanie wpływał negatywnie na postępy w nauce. Zwrócono się w kierunku informacji zwrotnej, rozmowy z uczniem i  szerszego objaśniania problemów. Podjęto wreszcie próbę refleksji nad stanem nauczycieli, potrzebą odpoczynku i relaksu, zarówno u pedagogów, jak i dzieci. Te zmiany nie nastąpiły jednak na poziomie ustawy czy rozporządzenia, one musiały dokonać się w naszych głowach, to czy wykorzystamy je w bardziej przyjaznym i dostosowanym do potrzeb społeczeństwa cyfrowego prawodawstwie, to już pieśń przyszłości.

Krakowski Instytut Rozwoju Edukacji od początku pandemii wdrażał programy szkoleniowe wspierające oświatę w kryzysie. Na prowadzonych kierunkach studiów podyplomowych niezwłocznie wprowadzono nauczanie zdalne wraz ze szkoleniami, które pozwalały na zwalczenie trudności edukacji zdalnej. KIRE postawiło również na wsparcie psychologiczne dzieci i młodzieży, organizując bezpłatne webinary oraz dedykowane szkolenia dla Rad Pedagogicznych i nauczycieli zainteresowanych dobrostanem, w każdym tego słowa znaczeniu. Zdecydowaliśmy się także  na wdrożenie certyfikacji, która w swoim obszarem obejmuje wsparcie psychologiczne dzieci i młodzieży w ramach walidacji uprawnień Terapeuty Środowiskowego Dzieci i Młodzieży

            Jako niepubliczna placówka doskonalenia zawodowego nauczycieli, sami mierzyliśmy się z trudnościami, jakie ów okres przyniósł. Spadek zainteresowania dłuższymi formami doskonalenia, niepewna przyszłość i trudności finansowe, nie pozwalały nam rozwijać skrzydeł, które tak szeroko otworzył nam 2019 rok.

            Dziś rozkwitamy na nowo i wciąż wspieramy oświatę. W edukacji jest energia, jakiej ograniczyć się nie da. Dobrze rozumiana oświata, edukacja prowadzona zgodnie z transcendentaliami piękna, dobra i prawdy, to kierunek, który pandemia pozwoliła nam obrać, aby jednak wykorzystać tę szansę musimy wykazać się pokorą i zrozumieniem dla otaczającego nas świata XXI wieku.

Wyciągajmy więc wnioski i uczmy się, bo mądrość nie przeminie, ale zostanie z nami już na zawsze.

Autor: Tomasz Czech 

Nathaniel Branden „6 filarów poczucia własnej wartości”

3/26/2021

Nathaniel Branden „6 filarów poczucia własnej wartości”

Recenzja książki Nathaniel Branden własna wartość

    „Za wszystkich sądów, jakie formułujemy w życiu, żaden nie jest tak ważny jak sąd o sobie samym.” – to zdanie na okładce książki Nathaniela Brandena przykuwa uwagę. Rzadko zastanawiamy się nad tym, jak nasza samoocena wpływa na nasze życie i często nie zdajemy sobie sprawy co tak naprawdę oznacza.

Według autora poczucie wartości własnej to szacunek dla siebie oraz wiara we własną skuteczność. Jego źródłem nie są osiągnięcia człowieka, ale wewnętrznie wypracowane strategie działania, które te osiągnięcia umożliwiają.

Nathaniela Branden wiedzie czytelników krok po kroku przez sześć filarów poczucia wartości własnej: świadome życie, samoakceptację, odpowiedzialność za siebie, asertywność, życie celowe i prawość (spójność słów i zachowania). W przejrzysty sposób wyjaśnia istotę poszczególnych filarów, uświadamia związki i konsekwencje, pokazuje, że w każdym człowieku tkwi moc zmiany i daje narzędzia, by tę zmianę samodzielnie przeprowadzić.

W inspirujący sposób pokazuje także, jakie doświadczenia w dzieciństwie wpływają na poczucie wartości własnej później – w wieku dorastania i dojrzałości.

    Książka Nathaniela Brandena to lektura szczególnie wartościowa dla pedagogów i nauczycieli, którzy towarzyszą dzieciom i młodzieży na co dzień, chcą ich wspomagać w kształtowaniu zdrowej samooceny, ale też dla rodziców jako wskazówka w wychowaniu oraz dla wszystkich kobiet i mężczyzn, którzy chcą pracować nad własnym rozwojem.

Branden N. (2014), 6 filarów poczucia własnej wartości, Feeria.

Słowo o muzykoterapii

3/01/2021

Słowo o muzykoterapii

 muzyka w procesie uczenia się - muzykoterapia

        Korzystamy  z niej jako formy relaksu. Służy nam do koncentracji, a często pobudza i motywuje. Muzyka, bo o niej mowa, to prawdziwy skarb, a jej odpowiedni dobór może kształtować nasze działanie w wielu kierunkach i konfiguracjach. A jakie muzyka może mieć przełożenie na nasz proces edukacji? 

       Mózg odgrywa niezwykle istotną rolę zarówno w procesie nauki, jak i przyswajania dźwięków podczas słuchania muzyki. Niezwykle istotną rolę w łączeniu procesów związanych z nauką i nauczaniem odgrywa neurodydaktyka, która bazuje na prawidłowościach neuropsychologicznych i psychospołecznych w zapewnieniu uczenia się przyjaznego mózgowi, opartego na podłożu fizjologicznym oraz społecznym. Jest nastawiona na praktyczne wykorzystanie nowo poznanej i nabytej informacji, która w formie ustrukturyzowanej i świadomie przetwarzanej staje się wiedzą o zastosowaniu elastycznym dla konkretnych celów i działań w życiu. 

    Wsparciem tego procesu jest muzykoterapia, która jako dziedzina medyczno-muzyczna, jest skierowana na wykorzystaniu muzyki w celach terapeutycznych, wspierających proces leczniczy organizmu, a także relacje i adaptację ze środowiskiem zewnętrznym, stanowiącym ekosystem społeczny człowieka. Muzykoterapia ma szerokie zastosowania w stymulacji mózgu i pobudzaniu efektywnego uczenia się, łagodzeniu i polepszaniu stanu fizjologicznego i psychologicznego człowieka, usprawnienia funkcji komunikacyjnych i integracyjnych ze środowiskiem. 

    Neurodydaktyka może mieć wpływ na kształtowanie obszaru wewnętrznego, poznawczego i zewnętrznego społecznego, życia człowieka. Szkoła jest miejscem, gdzie te obszary poddawane są procesowi spajania. Integracja zewnętrzna (społeczna), wraz z socjalizacją ze środowiskiem rówieśniczym oraz zdobywaniem informacji poznawczych z różnych przedmiotów szkolnych. Daje to podłoże dla powiązania dziedzin neurodydaktyki i muzykoterapii, w celu usprawnienia realizacji funkcji, celów i roli szkoły w życiu dziecka. 

Muzykoterapia przyczyniając się do efektywnego uczenia się, wykazuje następujące właściwości:

  • zmniejszanie lęku fizycznego i skutków fizycznych, psychicznych stresu;
  • ułatwianie adaptacji do przewlekłych zaburzeń;
  • hamowanie symptomów chorób neurorozwojowych i degeneracyjnych (jak Parkinsona, Alzheimera);
  • regulacja balansu emocjonalnego, hamowanie objawów depresji i podłoża warunkującego zaburzenia nastroju;
  • zmniejszanie objawów zaburzeń czynnościowych fizjologicznych i psychicznych;
  • poprawienie kondycji wydolności poznawczej ze zmniejszeniem czasu potrzebnego na opanowanie materiału zakresu edukacji obowiązkowej powszechnej; 
  • umożliwienie wyrażanie samego siebie z poprawą, ulepszeniem komunikacji z innymi ludźmi. 

     Percepcja muzyki angażuje obydwie półkule mózgu z odmiennymi funkcjami przetwarzania składowych materii muzyki. To warunkuje biologiczną współpracę półkul z efektem poszerzenia spoidła wielkiego u osób aktywnie i długotrwale obcujących z materią muzyki. Daje to możliwość bezpośredniego przełożenia na komunikację międzypółkulową dla funkcji umysłowych, poznawczych aktywizowanych w procesie uczenia się, w tym kontrolowanego i nadzorowanego świadomie samodzielnie przez ucznia. 

     Treningi kondycji umysłowej poznawczej z wykorzystaniem materii muzyki umożliwiają drogą naturalną stymulację międzypółkulową i usprawnienie komunikacji międzypółkulowej. Daje to możliwość zapewnienia dłuższego stanu wyższej wydajności umysłowej dla świadomego opracowania materiału z zakresu edukacji powszechnej. To wpływa na skrócenie czasu niezbędnego dla jego opanowania (w tym drogą realizacji prac domowych z przedmiotów szkolnych), zrozumienia, utrwalenia i przyswojenia praktycznego z minimalizacją ryzyka jego zapomnienia w krytycznym momencie procedury oceniania.

    Stymulacja kondycji umysłowej poznawczej muzyką może być także zapewniona słuchaniem aktywnym oraz regularnym konkretnej muzyki dopasowanej do preferencji ucznia (z częstszą formą bez słów z tytułu funkcji ich zakłócenia i rozpraszania w uczeniu się materiału szkolnego), z zaleceniami słuchania przed cyklem lub w trakcie cyklu lub po cyklu - uczenia się.
 
      Muzyko-terapia może być prowadzoną w formach treningów grupowych lub indywidualnych. W tej postaci może obejmować poprawę funkcji motorycznych, umiejętności społecznych, emocji, koordynacji, wyrażania siebie i rozwoju osobistego. Stymuluje także zdolności:
  • percepcyjne - sensoryczne (poprzez dotyk, ruch, słuchanie i poziomy świadomości);
  • fizyczne (precyzyjna kontrola motoryki dużej i małej drobnej);
  • poznawcze (koncentracja uwagi, sprawniejsze zapamiętywanie i przyswajanie informacji, celowe i kierunkowe selekcjonowania i sekwencjonowanie informacji z podręczników szkolnych);
  • emocjonalne (w regulacji własnego balansu uczuć a także w niewerbalnym wyrażaniu uczuć); 
  • komunikacyjne (w używaniu dźwięków i gestów w formach niewerbalnych, wokalnych, ruchowych w grze na instrumencie);
  • społeczne (nawiązywanie kontaktu wzrokowego werbalizowanego i niewerbalizowanego,  ruchowego w formach obracania się z inicjowaniem interakcji z konkretnymi członkami środowiska społecznego); 
  • interpersonalne (w formach rozwoju i korekcji poczucia własnej wartości, własnej pewności).  
     Muzykoterapia, jako nurt terapeutyczny usprawniający działanie mózgu, zawiera w sobie elementy fizjoterapii i psychoterapii. Muzyka może prowadzić do rozluźnienia napiętych mięśni i fragmentów ciała. Dzięki niej możemy zmniejszyć poziom przeżywania zmartwienia lub stresu, także w stanie gdy nie jesteśmy tego do końca w pełni świadomi. Muzyka może spowodować wprowadzenie mózgu w stan medytacji sprzyjającej relaksacji, która jednocześnie wspomaga dotlenienie tego narządu i usprawnia krążenie w całym ciele.

Dodatkowe uzupełniające głębsze informacje czytelnik w razie zainteresowania może uzyskać w źródłach naukowych podanych w linku.

AutorkaMara Dymnikowa , pracownik naukowy i specjalistka w zakresie muzykoterapii.

Trzy podstawowe narzędzia do tworzenia prezentacji na milion sposobów, cz.2

2/15/2021

Trzy podstawowe narzędzia do tworzenia prezentacji na milion sposobów, cz.2

 

prezentacje power point canva prezi projektor

W poprzednim tekście poruszyliśmy kwestię podstaw, koniecznych do stworzenia prezentacji. Dziś poznamy narzędzia, w których poprzednio uzyskana wiedza, powinna znaleźć zastosowanie.

    1. Microsoft PowerPoint

    Jest to najprostsze i najczęściej wykorzystywane narzędzie służące do przygotowywania prezentacji. Produkt ten zyskał swoją popularność, dzięki pakietowi oprogramowani z rodziny Office, w której stanowi jeden z trzech najbardziej charakterystycznych elementów (pośród programów Word i Excel). Podobnie jak w przypadku pozostałych rozwiązań Microsoftu, wbrew pozorom oferuje znaczną funkcjonalność, która ukryta jest pośród dostępnych na górnej wstążce opcji.  Dla tych, którzy dopiero rozpoczynają pracę w PowerPoincie proponuję krótki tutorial, uczący jednej z podstawowych funkcjonalności programu: http://bit.ly/wzorzecslajdu

    Wraz z każdą kolejną wersją produkt był ulepszany, a wraz z nim wbudowane tzw. motywy, stanowiące tło naszej prezentacji. Niegdyś funkcja ta była bardzo ograniczona, a przy tym jej estetyka pozostawiała wiele do życzenia. Dziś możemy jednak przebierać w tysiącach motywów, których układ może wspomóc naszą pracę.

Power point szablony prezentacji

Po wybraniu dowolnego motywu pokaże nam się pierwsze okno, w którym dostępna jest pełna funkcjonalność programu:

slajd prezentacji power point tutorial

    Podstawowe zadania związane z tworzeniem prezentacji programu PowerPoint zostały omówione przez samego producenta na jego stronie, dlatego tę kwestię dziś pominiemy. PowerPoint obfituje jednak w wiele ciekawych funkcjonalności pomagających zarówno prezentującemu (np. funkcja dodawania notatek widocznych tylko dla prezentującego), jak i widzom (tutaj narzędzi jest wiele, od zaprezentowania estetycznej grafiki po funkcje multimedialne, takie jak nagrywanie ekranu). Wystarczy poświęcić nieco więcej czasu niż zazwyczaj, skorzystać ze wskazówek z poprzedniego wpisu, a nasza prezentacja znajdzie się na zupełnie innym poziomie.

    2. Prezi
    
    To popularna, w szczególności wśród studentów, przeglądarkowa aplikacja do tworzenia prezentacji, infografik i wielu innych materiałów służących do prezentacji treści. Prezi znana jest ze swojego interfejsu, który w przeciwieństwie do opisanego wcześniej PowerPointa jest nielinearny. 
  W praktyce oznacza to, że po obiektach zamieszczonych prezentacji można przemieszczać się swobodnie z zastosowaniem funkcji zooma, co zdecydowanie uatrakcyjnia przekaz i czyni go bardziej dynamicznym. Najlepiej zaprezentuje to poniższy filmik:


    Prezi jest więc atrakcyjniejszym, ale i nieco trudniejszym w obsłudze programem, z którym jednak warto się zapoznać. Oferuje wiele funkcjonalności niedostępnych w programie Microsoftu, a możemy korzystać z niego za darmo (dostępne są także płatne pakiety). Prezi być może uda się poświęcić osobny wpis, w którym pokażemy jak tworzyć nielinearne prezentacje.

    3. Canva

    To niezwykle ciekawa i jednocześnie intuicyjna aplikacja służąca do tworzenia grafik oraz prezentacji. Funkcjonalności Canvy nie sposób opisać jednym zdanie. Możemy w niej tworzyć posty na Facebooka czy Instagrama, zaprojektować logo lub baner, tak naprawdę dowolną grafikę, jaka nam się wymarzy. Do wyboru mamy wersję bezpłatną oraz płatną, która daje nam możliwość korzystania z ogromnej bazy elementów, grafik, szablonów czy zdjęć. 

    Otrzymujemy także znaczne możliwości w zakresie projektowania prezentacji, które możemy tworzyć na podstawie predefiniowanych szablonów lub własnego pomysłu.

Canva projektowanie obrazów i prezentacji

    Tworząc prezentację pamiętajmy jednak o zasadach, które opisaliśmy w pierwszym wpisie (dostępnym tutaj) oraz o potrzebie ubogacania formy przekazu. Do tego możemy wykorzystać wiele narzędzi m.in. wykresy czy infografiki.
    Jeśli chcecie zdobyć większą wiedzę dotyczącą tworzenia infografik w Canvie, a także wykorzystywania narzędzi TIK w pracy nauczyciela, to zachęcam do skorzystania ze szkolenia dostępnego na naszej stronie. Link znajdziecie tutaj.

Zachęcamy do śledzenia bloga. Kolejne wpisy już wkrótce.

Autor: Tomasz Czech, specjalista w Krakowskim Instytucie Rozwoju Edukacji
Marilee Adams „Myślenie pytaniami. Zmień swoje pytania a zmienisz siebie”

2/05/2021

Marilee Adams „Myślenie pytaniami. Zmień swoje pytania a zmienisz siebie”


Recenzja review marilee Adams
„Myślenie pytaniami. Zmień swoje pytania a zmienisz siebie” – intryguje już sam tytuł książki. W końcu każdy nasz dzień to dziesiątki pytań, które stawiamy sobie i odpowiadamy na nie – począwszy od tych błahych, a skończywszy na ważnych, dotyczących życiowych wyborów.

Według Marilee Adams to, jakie pytania stawiamy sobie wpływa na nasze życie, stosunek do ludzi i szacunek do siebie. Zmieniając pytania możemy świadomie zmienić swój sposób myślenia. Autorka odróżnia pytania uczącego się od pytań wyrokującego. Wyrokujący skupia się na pytaniu: Kto jest winien? Jak mogłem przegrać? Jak mogę dowieść, że mam rację? Dlaczego on jest taki irytujący? Uczący natomiast pyta: Jakie są fakty? Co jest możliwe? Czego mogę się nauczyć? Jaki mam wybór? Pytania wyrokującego pogłębiają poczucie porażki albo nie dopuszczają myśli o niej. Pytania uczącego oddzielają fakty od oceny siebie, pozwalają skierować myśli na drogę rozwoju. Te dwa rodzaje pytań to dwie drogi życiowe, którymi możemy iść: droga wyrokującego albo droga rozwoju. Na szczęście wejście na jedną z tych dróg nie jest bezpowrotne, w każdej chwili wybór należy do nas. Jak to zrobić? O tym więcej w książce Marilee Adams.

Warto ją przeczytać – przyda się każdemu, a nauczycielom w szczególności. To inspirujące narzędzie do pracy z dziećmi i młodzieżą, pomocne we wspieraniu ich w rozwoju własnym. Zawarta w książce mapa wyboru graficznie przedstawiająca całą koncepcję, inspiruje i zachęca do skorzystania z niej.

 

Adams M. (2007), Myślenie pytaniami, Studio EMKA.

myśl pytaniami recenzja książki marilee Adams


Podejście procesowe - zarządzanie placówką oświatową

1/04/2021

Podejście procesowe - zarządzanie placówką oświatową

Szkoła

Autor: dr Małgorzata Gosek, ekspert w dziedzinie badań nad edukacją


  Uczniowie, nauczyciele, rodzice, pracownicy administracyjni, dyrekcja – mówiąc o szkole zwykle myślimy o nich i to naturalne, oni tworzą społeczność szkolną. Znacznie rzadziej patrzymy na szkołę jak na organizację działającą na rynku. A przecież nią właśnie jest – pracodawcą, partnerem dla zewnętrznych podmiotów, działa w otoczeniu konkurencji, zabiega o klientów, rynek pracy wywiera na nią presję w postaci oczekiwań odpowiedniego kształcenia absolwentów, regulatorzy określają ramy jej działania. To drugie spojrzenie szczególnie ważne powinno być dla dyrektorów szkół, pozwala bowiem spojrzeć na palcówkę z innej perspektywy, skorzystać z doświadczeń firm i wypracowanych przez nie rozwiązań, narzędzi, czy metod pracy.

  Podejściem, które pozwala ujrzeć i na nowo zrozumieć pojęcie funkcjonowania placówki oświatowej jest podejście procesowe. Czym jest proces w organizacji? To zbiór pewnych czynności powiązanych ze sobą, wymagający na wejściu pewnego „wkładu” a na wyjściu dający rezultat mający pewną wartość dla klienta. Procesem jest więc sprzedaż produktów, obsługa posprzedażowa, promocja itp. Podejście procesowe zaś jest spojrzeniem na organizację jako zbiór procesów, które wzajemnie przeplatają się. Ich identyfikacja pozwala lepiej zrozumieć organizację i wewnętrzne powiązania, a doskonalenie ich prowadzi do zwiększania zadowolenia klientów.

   W organizacji możemy mówić o różnych procesach, ale wszystkie one mieszczą się w trzech kategoriach: procesów głównych (inaczej podstawowych czyli tych generujących przychody), pomocniczych i zarządczych. Zarządzanie procesami to kompleksowe, ciągłe i usystematyzowane stosowanie odpowiednich koncepcji, metod i narzędzi oddziaływania na procesy, które ma prowadzić do osiągniecia celów organizacji i jak najlepszego zaspokojenia potrzeb jej klientów.  

    Próbujmy przenieść to podejście na realia szkoły i spójrzmy na nią jak na zbiór procesów. Każda szkoła ma trochę inny zakres działania, więc zestaw tych procesów może różnić się, ale jest pewien standard, który występuje zawsze (rysunek):

  1. Procesy główne –  w szkole to proces edukacyjny, składający się z dwóch równoległych procesów: dydaktycznego (kształcenia) oraz wychowania. Obejmują one wszystko co dzieje się z uczniem od momentu wejścia w mury szkoły aż po ukończenie jej.
  2. Procesy zarządcze – te, które sprawiają, że szkoła nie jest dryfującym statkiem, ale zmierza do celu w sposób zaplanowany. Zwykle trzy najistotniejsze procesy w tej grupie to: proces zarządzania strategicznego związany z wizją, misją, rozwojem i planami długofalowymi, proces zarządzania operacyjnego dotyczący bieżącej działalności oraz zarządzania finansami mający zapewnić stabilność i płynność finansową.
  3. Procesy pomocnicze – pomocnicze, nie oznacza mniej ważne, bowiem to dzięki nim możliwa jest sprawna realizacji procesów głównych. W tej grupie najczęściej występuje proces zarządzania kadrą, proces marketingu, proces nadzoru nad dokumentacją i spełnieniem wymogów prawa, proces zarządzania mieniem i infrastrukturą. Oczywiście są możliwe i inne procesy – proces rozwoju oferty, proces współpracy międzynarodowej (jeśli szkoła współpracuje ze szkołami z zagranicy).
Zarządzanie oświatą
źródło: opracowanie własne

   Każdy proces powinien mieć swojego właściciela, a więc osobę rozumiejącą istotę procesu, odpowiedzialną za nadzór nad właściwą jego realizacją, wszelkie usprawnienia i osiągnięcie zakładanego celu. Dobrze, jeśli proces jest opisany, bowiem zwykle ten moment wymusza refleksję, czy wszystko toczy się tak, jak chcielibyśmy i pomaga znaleźć słabe punkty. Opisany proces zapewnia też odpowiednie podejście do jego realizacji przez wszystkie osoby, które w nim uczestniczą.

    Spojrzenie procesowe w jasny sposób pokazuje szkołę jako całość i wzajemne zależności między tym co w niej dzieje się. Pomaga wszystkim pracownikom zrozumieć jak ich praca wpływa na siebie nawzajem i zobaczyć jak przyczyniają się do osiągania celów szkoły, dyrektorowi zaś daje poczucie kontroli nad całością, ułatwia zarządzanie i realizację celów.

Źródła:

  • Hammer M., Champy J., Reengineering w przedsiębiorstwie, Neumann Management Institute, Warszawa 1996.
  • Nowosielski S., Problemy implementacji zarządzania procesami w organizacjach, [w:]
    J. Pyka (red.),  Nowoczesność przemysłu i usług. Metody i narzędzia nowoczesnego zarządzania organizacjami, TnOiK, Katowice 2008.


Copyright © Odwróć edukację , Blogger