Życie każdego człowieka można podzielić na okresy, etapy rozwoju. Począwszy od życia prenatalnego, jeszcze przed narodzeniem, przez niemowlęctwo, dzieciństwo, dorastanie, aż po dojrzałość. Każdemu z tych etapów towarzyszy rozwój fizyczny, kształtowanie się człowieka pod względem cielesnym i fizjologicznym. Związane jest to z prawidłowością biologii człowieka, ciało dojrzewa, zmienia się, nabiera umiejętności po to by móc żyć jako człowiek dojrzały. Oprócz fizycznego rozwoju, każdy człowiek rozwija się także w sferze emocjonalnej.
Dojrzewanie, szumnie nazywane przez niektórych w mowie potocznej, czasem „burzy i naporu”, to okres w życiu człowieka między około 10 a 19 rokiem życia. Jest to czas niezwykle ważny, można odważyć się o stwierdzenie, że pod pewnymi względami decydujący o kierunku, w którym życie młodego człowieka się potoczy. To wtedy człowiek szuka odpowiedzi na najważniejsze pytania. Będą one towarzyszyć mu do końca życia, jednak w czasie dorastania, poszukiwania odpowiedzi dotyczących fundamentalnych kwestii mają wpływ na relacje, samoocenę i przekonania. Pytania dotyczą tożsamości (kim jestem?), przekonań (w co wierzę?), potrzeby akceptacji i przynależności (co powiedzą inni? czy mnie akceptujesz?). Podstawowym środowiskiem gdzie nastolatek uczy się siebie, swoich emocji oraz szuka odpowiedzi na ważne pytania, jest jego środowisko rodzinne. To tam od samego początku swojego życia, dziecko zdobywa doświadczenie i wiedzę dotyczącą zaspokajania swoich potrzeb, budowania więzi i relacji. Drugie po domu rodzinnym jest środowisko szkolne, rówieśnicze, gdzie młody człowiek dojrzewa społecznie, uczy się budować relacje, rozszerza swój „domowy świat”, uczy się komunikacji oraz rozwiązywania konfliktów.
W każdym z etapów rozwoju, człowiekowi towarzyszą emocje. Andrzej Dąbrowski podaje ich następującą definicję: „Emocje to spowodowane fizjologicznymi i neuronalnymi zmianami stany psychofizyczne o zabarwieniu uczuciowym, posiadające komponent poznawczo - ocenny (oceniający) i siłę motywującą, którym zwykle towarzyszą zewnętrzna ekspresja i działanie”. (Parkinson, Colman, 1999) Niektóre z teorii definiujących emocje, wyróżnia tzw. emocje podstawowe takie jak: złość, smutek, strach, radość czy wstręt. Jednak istnieje cała mnogość odczuć, których człowiek doświadcza w odpowiedzi na sytuację, doświadczenie czy obraz. Najprościej możemy je podzielić na takie, które są dla nas przyjemne. Każdy lubi odczuwać radość, szczęście czy spokój. Oprócz emocji przyjemnych i pozytywnych w odczuwaniu, każdy człowiek doświadcza emocji trudnych, nieprzyjemnych. Smutek, złość, frustracja, wstyd, gniew czy zazdrość, to tylko niektóre z nich. Czas dorastania wiąże się z doświadczaniem różnych stanów emocjonalnych, uczuć. Często są one silne, trudne do nazwania, zrozumienia i wyrażenia. Młody człowiek może czuć zagubienie w emocjonalnym chaosie jakiego doświadcza w swoim wnętrzu. Oparcie w rodzicach, zdrowe relacje w najbliższym środowisku, dają bezpieczeństwo i przestrzeń by tych emocji się nauczyć, ale przede wszystkim by nauczyć się wyrażać je w sposób konstruktywny oraz niekrzywdzący innych oraz samego siebie. Często jednak dzieje się tak, że dojrzewający człowiek nie ma dostatecznego oparcia w najbliższym środowisku. Towarzyszyć mu może wtedy poczucie osamotnienia oraz niezrozumienia w tym wszystkim co przeżywa i czego doświadcza w sferze emocjonalnej. Mówimy wtedy o kryzysie emocjonalnym. Często to pierwszy kryzys w życiu człowieka, tym ważniejsze jest mądre towarzyszenie nastolatkowi, by w poczuciu wsparcia i bezpieczeństwa mógł przez ten kryzys przejść. Kryzys dotyczyć może samego przeżywania trudności w rozumieniu swoich emocji, umiejętności ich wyrażenia, ale także samego nazwania stanów, które są obecne we wnętrzu nastolatka i wyrażają się na zewnątrz poprzez słowa czy zachowanie. Dochodzi wtedy niejako do „zapętlenia” emocjonalnego, które trudno rozwiązać i uporządkować. By pomóc młodzieży w tym trudnym aspekcie dojrzewania, warto by wychowawcy, nauczyciele czy pedagodzy, stosowali i podpowiadali sposoby wyrażania emocji bliskie młodym ludziom, na przykład poprzez muzykę czy sztukę.
Bardzo niepokojącym objawem problemów z jakimi zmaga się młodzież, jest wciąż rosnąca liczba zachorowań na depresję. Oprócz czynnika genetycznego, który niewątpliwie ma wpływ na zachorowanie, ważnym czynnikiem wzmagającym uaktywnienie się epizodu depresyjnego, ma samoocena, umiejętność radzenia sobie z problemami oraz nastrój i rozumienie swoich emocji a także umiejętność ich wyrażania. „(...) u osób z depresją występuje negatywna postawa wobec siebie, otoczenia i przyszłości. Ta „triada poznawcza” prowadzi do filtrowania bodźców negatywnych i w konsekwencji do wzmocnienia postrzegania depresyjnego.” (Freyberger, Schnieder, Stieglitz, 2014). Niezwykle ważna jest tu rola dorosłych, którzy zauważając pierwsze symptomy depresji, są w stanie skutecznie pomóc nastolatkowi. Kluczowa jest też profilaktyka i przeciwdziałanie depresji. Wyrażanie emocji wtedy gdy one się pojawiają, umiejętność radzenia sobie ze stresem w sytuacjach na przykład szkolnych to podstawa profilaktyki.
Czas dorastania to czas trudny, pełen napięć, niechcianych emocji czy doświadczeń. To także, a raczej przede wszystkim, czas nauki samego siebie, swojego ciała, psychiki i przeżyć. To czas poznawania, odkrywania i kształtowania swojej osobowości, zauważania swoich mocnych stron i talentów. Budowanie relacji z rówieśnikami, pierwsze poważniejsze konflikty oraz sposoby ich rozwiązywania, nauka komunikacji z innymi ludźmi, to sytuacje, w których w czasie dorastania, człowiek może doświadczyć kryzysu. Problemy, które nie są sukcesywnie rozwiązywane poprzez kontakt i rozmowę z dorosłymi, mają szansę rozwinąć się i przybrać niepokojący rozmiar. Niewyrażone emocje kumulują się i niejako szukają ujścia na przykład w postaci depresji czy chorób psychosomatycznych. Dlatego ważną rolą wychowawców, rodziców i nauczycieli jest uczenie dzieci i młodzieży stanów emocjonalnych: ich rozpoznawania, nazywania i wyrażania w sposób bezpieczny i konstruktywny. Pomocą może być pasja dziecka, taka jak: sport czy muzyka. Znalezienie pasji przez dziecko czy nastolatka jest elementem profilaktyki nie tylko przy kryzysach emocjonalnych, ale także przy wszelkiego rodzaju uzależnieniach. Warto od samego początku dbać o relacje z dziećmi i młodzieżą, posiąść umiejętność rozumienia ich świta, problemów i wyzwań z jakimi na co dzień się zmagają.
Autor: Julia Kulik - teolog, etyk. Specjalizuje się w terapii artystycznej.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz