Lateralizacja u dzieci

 

Lateralizacja

Ogromne znaczenie w poznaniu dziecka ma lateralizacja. Mózg człowieka podzielony jest na prawą i lewą półkule. Każda z tych połówek odpowiedzialna jest za inne funkcje. Udowodniono, że aby człowiek mógł prawidłowo funkcjonować, potrzebna jest współpraca obu półkul mózgu.  Półkula prawa mózgu kontroluje lewą stronę ciała. Odpowiada za kreatywność, twórczość, wizualizacje, myślenie intuicyjne, widzenie przestrzenne, muzykę, rytm, uczucia, kolor, emocje, metaforyzowanie, spontaniczność, marzenia. Dzięki niej potrafimy zrozumieć świat, rozpoznajemy twarze, dokonujemy syntezy wrażeń, mamy świadomość przestrzeni.

            Lewa półkula mózgu kontroluje prawą stronę ciała. Odpowiada za logiczność, operowanie słowami, myślenie linearne i abstrakcyjne, porządek, operowanie liczbami, czas, planowanie, kolejność, systematyzowanie, dosłowność, mowę, szczegóły, analizę. Przetwarza ona informację w sposób symboliczny, jako cyfry, litery, słowa. Dzięki niej możemy podporządkowywać doświadczenia do pewnych kategorii. Bez lewej połowy mózgu nie moglibyśmy mówić, a jak wiadomo komunikacja między ludźmi ma ogromne znaczenie w ich rozwoju.

Badając lateralizację u dziecka musimy wykonać przynajmniej po trzy próby, sprawdzając następujące części ciała: oko, ucho, ręka, noga. Otrzymamy wiarygodny wynik, który w jasny i przejrzysty sposób określi nie tylko dominację jednej z półkul mózgowych, ale również będzie świetnym narzędziem do zbadania występujących czasami zaburzeń tej dominacji. Nieprawidłowości te mogą wiązać się z nieustaloną dominacją. Dzieje się tak, gdy dziecko w tych trzech próbach wybiera na zmianę jedną lub drugą część ciała np. raz prawe, raz lewe oko. Innym zaburzeniem występującym w stronniczości ciała jest lateralizacja skrzyżowana, gdy dominują części ciała po lewej i prawej stronie, np. lewe oko, prawa ręka, lewa noga, prawe ucho. Najbardziej niesprzyjające jest skrzyżowanie oka i ręki, które może w przyszłości doprowadzić do zaburzeń dyslektycznych.

1.2 Badanie lateralizacji.

Sprawdzając lateralizację u dziecka, nie zawsze musimy odciągać je od zabawy, brać do osobnego pomieszczenia. Czasami wystarczy nam obserwacja w dniu codziennym nakierowana na zauważenie używania przez dziecko odpowiedniej części ciała. Przyglądając się temu, którą ręką dziecko naciska na klamkę, trzyma widelec lub którą nogą wchodzi na stopień, możemy odnotowując te sytuacje mieć pełniejszy obraz funkcjonowania dziecka. Nie ominiemy jednak spotkania z dzieckiem na osobności, ponieważ niektóre z prób tego wymagają np. badanie dominacji ucha. Poniżej podaję różne sposoby badania poszczególnych części ciała (w formie poleceń skierowanych do dziecka).

Ręka:

- Wskaż rączką, gdzie stoi samochód.

- Zamknij kluczykiem kłódkę.

- Zapukaj w drzwi

- Rzuć piłeczkę jedną ręką.

- Wrzuć koraliki do butelki po wodzie mineralnej.

- Stukaj młotkiem (przybij…).

- Tocz piłeczkę.

- Uczesz się (uczesz lalę).

- Pokaż jak wysoko sięgasz?

- Pokaż oko, ucho …

- Zgaś lub zapal światło.

- Siłuj się ze mną.

- Otwórz drzwi.

- Zamieszaj w kubku łyżeczką.

- Odkręć słoik.

Można również zaobserwować, w której ręce dziecko trzyma narzędzie piśmiennicze podczas pisania lub rysowania oraz nożyczki podczas wycinania. Ważne jest też porównanie, którą ręką trzyma sztućce oraz myje zęby.

Oko:

- Spójrz przez dziurkę od klucza.

- Oglądnij kalejdoskop.

- Popatrz przez wyciętą w kartce dziurkę.

- Spójrz przez lupę.

- Spójrz przez lunetę.

- Zaglądnij do ciemnej butelki.

- Zrób zdjęcie aparatem fotograficznym.

Noga:

- Kopnij piłkę.

- Podskakuj na jednej nodze.

- Wejdź na krzesło.

- Odmierz stopami (od której pierwszej zaczęło).

- Wejdź do narysowanego koła.

Obserwujemy również którą pierwszą nogę stawia przy wchodzeniu i schodzeniu ze schodów oraz jak gra w klasy.

Ucho:

- Posłuchaj jak tyka zegarek (powinien leżeć przed dzieckiem na środku).

- Zadzwoń do….

- Potrząśnij pudełeczkiem i posłuchaj, czy coś jest w środku?

- Posłuchaj jak szumi muszla.

Wszystkie przedmioty używane do badania lateralizacji powinny leżeć w linii osi ciała. Piłka, którą ma kopnąć dziecko, również powinna leżeć w linii osi ciała. Przy badaniu dominacji ucha, ręce dziecka powinny być z tyłu. Prowadzący badanie powinien przy niektórych zadaniach zademonstrować, w jaki sposób należy wykonać zadanie. Dotyczy to szczególnie badania dominującego ucha, przy niektórych zadaniach badających oko i  za każdym razem, gdy dziecko nie wie, jak wykonać polecenie.

W badaniach przeprowadzonych przeze mnie wykazałam, że wszystkie dzieci z lateralizacją niejednorodną mają problemy i dysfunkcje w obszarze grafomotorycznym, które mogą wynikać z zaburzeń koordynacji ruchowej (niezgrabność ruchowa) oraz koordynacji wzrokowo – ruchowej. Dzieci takie mają problem z orientacją w schemacie ciała i przestrzeni, mylą stronę prawą z lewą. Niestety oczywiste staje się założenie, że będą wykazywały we wczesnym nauczaniu szkolnym problemy z czytaniem i pisaniem.

U dzieci z jednostronną lateralizacją mogą również wystąpić pewne trudności.  Dzieci, u których lateralizacja jest lewostronna mają niechęć do rysowania, prac manualnych, utrudnione pisanie, przestawiają litery, mylą litery podobne, dźwięki mowy docierają z opóźnieniem i dlatego mogą mieć problem ze zrozumieniem i zapamiętaniem funkcji językowych. Dlatego warto badać lateralizację, która może pokazać z czego wynikają problemy dziecka, w niektórych sferach nauki i zachowania.

Autorka: Urszula Piotrowska - uczestniczka studiów podyplomowych Neurodydaktyka